W dniu 26 września 2025 r. Sejm jednomyślnie uchwalił ustawę zmieniającą przepisy Prawa geodezyjnego i kartograficznego. Nowelizacja ta wprowadza rozwiązanie, które w praktyce oznacza całkowite odejście od dotychczasowej odpłatności za dostęp do danych gromadzonych w Rejestrze Cen Nieruchomości (RCN).
Od chwili wejścia w życie nowych regulacji obywatele uzyskają nieograniczony, bezkosztowy dostęp do informacji o faktycznych cenach transakcyjnych nieruchomości.
Zakres zmian legislacyjnych
Ustawa obejmuje dwie zasadnicze modyfikacje. Po pierwsze – znosi obowiązek uiszczania opłat za udostępnianie zbiorów danych z RCN. Po drugie – wprowadza doprecyzowanie, iż dane mogą być udostępniane jedynie dla potrzeb własnych danego podmiotu, o ile nie pozostają one w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz nie są przeznaczone do dalszej publikacji w sieci Internet.
Należy podkreślić, iż usunięcie z przepisów regulacji dotyczących odpłatności będzie skutkowało również koniecznością wydania nowego rozporządzenia wykonawczego. Zasadniczy kształt przepisów pozostanie zbliżony do obecnego rozporządzenia Ministra Rozwoju z 28 lipca 2020 r., jednak ustawodawca przewidział wykreślenie wszystkich przepisów o charakterze finansowym.
Charakterystyka Rejestru Cen Nieruchomości
RCN, prowadzony na podstawie ustawy z 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne, stanowi zbiór danych pochodzących z aktów notarialnych, przekazywanych do starostw powiatowych w terminie 30 dni od dokonania czynności. Rejestr zawiera m.in. informacje o lokalizacji nieruchomości, jej rodzaju, a także o rzeczywistych cenach transakcyjnych. Z uwagi na swój charakter RCN stanowi podstawowe źródło wiedzy o realnych warunkach obrotu nieruchomościami i jest wykorzystywany zarówno przez rzeczoznawców majątkowych, instytucje finansowe, jak i osoby prywatne.
Dotychczasowy system, w którym dane były udostępniane wyłącznie odpłatnie i przy braku jednolitych procedur, prowadził do znacznego ograniczenia dostępności informacji. W praktyce skutkowało to nierównym traktowaniem uczestników obrotu oraz asymetrią informacyjną, w której część podmiotów posiadała przewagę negocjacyjną wynikającą z lepszego dostępu do danych.
Cele i skutki nowelizacji
W uzasadnieniu projektu wskazano, iż utrzymywanie bariery finansowej w obecnych warunkach gospodarczych jest bezzasadne. Ustawodawca przyjął, iż pełny i nieodpłatny dostęp do RCN:
- zwiększy transparentność rynku nieruchomości,
- ograniczy możliwości sztucznego kształtowania cen,
- umożliwi obywatelom podejmowanie decyzji w oparciu o rzeczywiste dane,
- wzmocni konkurencyjność rynku poprzez wyrównanie pozycji stron,
- stworzy warunki do rozwoju nowych usług cyfrowych w obszarze obrotu nieruchomościami.
W praktyce oznacza to, iż każdy nabywca będzie mógł przed zawarciem transakcji samodzielnie zweryfikować ceny w danej lokalizacji, co znacząco obniży ryzyko przepłacenia. Jednocześnie transparentność danych przełoży się na stabilizację rynku i wzmocnienie ochrony konsumentów.
Konsekwencje dla jednostek samorządu terytorialnego
Istotnym skutkiem ubocznym nowelizacji jest utrata przez powiaty wpływów z tytułu dotychczasowych opłat za udostępnianie danych. Środki te zasilały lokalne budżety i były przeznaczane na utrzymanie oraz rozwój systemów teleinformatycznych. Poprawka przewidująca mechanizm rekompensaty dla samorządów nie uzyskała akceptacji, co oznacza, iż koszty obsługi, zabezpieczeń oraz modernizacji systemów spoczną w całości na starostwach.
Podsumowanie
Nowelizacja Prawa geodezyjnego i kartograficznego z 26 września 2025 r. stanowi krok w stronę realizacji idei otwartych danych publicznych. Zmiana ta nie tylko znosi barierę ekonomiczną w dostępie do RCN, ale także wprowadza mechanizm wyrównujący szanse uczestników rynku nieruchomości. Obywatele, rzeczoznawcy i instytucje finansowe otrzymają narzędzie umożliwiające podejmowanie decyzji na podstawie rzetelnych i aktualnych informacji. Reforma przyczyni się do zwiększenia przejrzystości i bezpieczeństwa obrotu, a w szerszej perspektywie – do budowy stabilnego i konkurencyjnego rynku nieruchomości w Polsce.
Więcej na EKW.PLUS
