Uzasadnienie fizjologiczne sadzenia w okresie spoczynku
Krzewy kwitnące sadzone jesienią to naprawdę duża grupa roślin, dla których to właśnie jesień jest idealnym momentem. Korzyści z sadzenia jesienią wynikają bezpośrednio z termiki i wilgotności gleby. W okresie po zakończeniu aktywnej wegetacji (opadnięcie liści), gleba jest chłodniejsza, ale wciąż cieplejsza niż powietrze, oraz najczęściej naturalnie dobrze nawilżona, co znacząco minimalizuje parowanie wody z sadzonki. Takie środowisko sprzyja szybkiej inicjacji nowych włośników korzeniowych, umożliwiając roślinie prowadzenie tzw. „aklimatyzacji na mokro”.
Ten okres ukorzeniania się, trwający do momentu zamarznięcia gruntu, stanowi strategiczną przewagę nad sadzeniem wiosennym. Roślina w stanie spoczynku koncentruje całą dostępną energię metaboliczną wyłącznie na budowie podziemnego systemu korzeniowego, zamiast, jak to się dzieje wiosną, dzielić te zasoby między ukorzenianie a jednoczesny wzrost pędów i liści. Dzięki temu, krzewy posadzone jesienią mają silny i zdrowy system korzeniowy gotowy do dynamicznego startu wegetacji na wiosnę, co zwiększa ich odporność i ogranicza ryzyko późniejszej suszy fizjologicznej.
Sadzonki z gołym korzeniem vs. sadzonki w donicach
Wybór materiału roślinnego wpływa na termin i technikę sadzenia:
- Sadzonki z gołym korzeniem (Bare Root) – są to rośliny wykopywane ze szkółek po przejściu w stan spoczynku, czyli po opadnięciu liści. Są one zwykle najbardziej ekonomiczne i preferowane dla róż (Rosa spp.) oraz niektórych krzewów liściastych. Tego typu sadzonki wymagają natychmiastowego posadzenia i bezwzględnej ochrony przed przesuszeniem korzeni w trakcie transportu i przygotowania.
- Sadzonki z pojemników (Container) – krzewy uprawiane w pojemnikach posiadają zwartą bryłę korzeniową. Dają one największą elastyczność czasową, ponieważ mogą być sadzone niemal przez cały sezon wegetacyjny. Jednakże, w przypadku gatunków wrażliwych na mróz (np. Hortensje, Różaneczniki), jesienne sadzenie z pojemników wciąż musi nastąpić odpowiednio wcześnie, aby roślina zdążyła się zaaklimatyzować.
Optymalne terminy sadzenia krzewów kwitnących
Główna zasada agrotechniczna mówi, że krzew musi zostać posadzony co najmniej miesiąc (4 tygodnie) przed nadejściem pierwszych silnych przymrozków, które zamrożą grunt. Ten czas jest niezbędny na rozpoczęcie procesów ukorzeniania.
- Okres bezpieczny (wrzesień – połowa października) – jest to optymalny i najbezpieczniejszy czas dla większości krzewów ozdobnych. Hortensje, na przykład, najlepiej sadzić pod koniec września lub na początku października, gdy gleba pozostało ciepła.
- Ryzyko Późnych Nasadzeń – choć sadzenie krzewów owocowych i ozdobnych może trwać aż do momentu zamarznięcia gruntu, oferta sadzonek z gołym korzeniem, w tym róż, często jest największa dopiero w październiku. Sadzenie zbyt późno, zwłaszcza w drugiej połowie października lub w listopadzie, jest obarczone wysokim ryzykiem, ponieważ roślina może nie zdążyć się ukorzenić przed zimą, co prowadzi do jej osłabienia lub śmierci.
Krzewy kwitnące sadzone jesienią
Azalia pontyjska (Rhododendron luteum) – dorasta do 1,5–2,5 m i kwitnie w maju–czerwcu na żółto lub pomarańczowo, często pachnąco. Jest liściasta i wymaga gleb kwaśnych, próchnicznych i stale lekko wilgotnych. Najlepiej czuje się w półcieniu, osłonięta od wiatru. Wytrzymuje około –26 °C; zimuje w gruncie, a podłoże warto ściółkować.

Budleja Dawida (Buddleja davidii) – dorasta do 2–3 m i kwitnie od lipca do września długimi wiechami w kolorach fioletu, różu lub bieli, przyciągając motyle. Jest liściasta i wymaga gleb przepuszczalnych, choćby lżejszych. Najlepiej rośnie w pełnym słońcu i w miejscach ciepłych. Ma słabszą mrozoodporność, zwykle do –15/–20 °C, dlatego zaleca się kopczykowanie i okrywanie; często przemarza do ziemi i wiosną odbija.

Dereń kousa (Cornus kousa) – dorasta do 3–4 m i kwitnie w maju–czerwcu efektownymi białymi lub różowymi podsadkami. To krzew liściasty wymagający gleb próchnicznych, lekko kwaśnych i umiarkowanie wilgotnych. Lubi słońce lub półcień oraz miejsca osłonięte. Ma umiarkowaną mrozoodporność, około –20/–23 °C; młode egzemplarze należy okrywać i ściółkować.

Forsycja (Forsythia × intermedia) – dorasta zwykle do 2–3 m wysokości i kwitnie bardzo wcześnie, na intensywnie żółto w kwietniu. Jest krzewem liściastym, który najlepiej rośnie w glebie przeciętnej i przepuszczalnej. Najlepsze będzie stanowisko słoneczne lub lekko półcieniste. Wytrzymuje około –25 °C i zimuje w gruncie; młode rośliny warto okryć przy siarczystych mrozach.

Głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata) – osiąga 4–6 m i kwitnie w maju na biało lub różowo, a jesienią zawiązuje ozdobne owoce. Jest liściasty i dobrze radzi sobie w przeciętnych, a choćby uboższych glebach. Preferuje słońce, choć znosi lekki półcień. Jest bardzo odporny, do około –30 °C, i nie wymaga okrycia.

Hortensja bukietowa (Hydrangea paniculata) – osiąga 2–3 m i kwitnie od lipca do września białymi wiechami, które pod koniec sezonu różowieją. To krzew liściasty dobrze rosnący w żyznych, umiarkowanie wilgotnych glebach. Lubi słońce lub lekki półcień i jest stosunkowo mało kłopotliwa. Jest bardzo mrozoodporna, do około –30 °C, i zwykle nie wymaga okrycia.
Hortensja bukietowa ‘Limelight’ (Hydrangea paniculata ‘Limelight’) – osiąga 2–2,5 m i kwitnie od lipca do września limonkowo-białymi wiechami, które później różowieją. Jest liściasta i lubi gleby żyzne, umiarkowanie wilgotne, ale przepuszczalne. Nadaje się na słońce i lekki półcień i jest mało wymagająca. Jest bardzo mrozoodporna, do około –30 °C, i nie wymaga okrywania.
Hortensja drzewiasta vel hortensja krzewiasta (Hydrangea arborescens) – dorasta do około 1,5 m i kwitnie od czerwca do sierpnia dużymi kulistymi kwiatostanami, najczęściej białymi. Jest liściasta i lubi gleby żyzne, wilgotne, ale przepuszczalne. Dobrze rośnie w słońcu i półcieniu. Jest odporna do około –30 °C i zwykle nie wymaga okrycia, a kwitnie na pędach bieżącego roku.
Hortensja drzewiasta ‘Annabelle’ vel Hortensja krzewiasta ‘Annabelle’ (Hydrangea arborescens ‘Annabelle’). Dorasta do około 1,5 m i kwitnie od czerwca do sierpnia ogromnymi, białymi kulami. Jest liściasta i preferuje żyzne, wilgotne, ale przepuszczalne gleby. Dobrze sprawdza się w słońcu i półcieniu i bywa łatwa w uprawie. Jest odporna do około –30 °C i zwykle nie wymaga okrycia.
Hortensja ogrodowa (Hydrangea macrophylla) -dorasta do 1–1,5 m i kwitnie od czerwca do września w wielu barwach, zależnych m.in. od pH podłoża. Jest liściasta i najlepiej rośnie w glebie żyznej, wilgotnej i kwaśnej. Preferuje półcień, zwłaszcza w cieplejszych rejonach. Ma niską mrozoodporność pąków, zwykle do –15/–18 °C, dlatego pędy trzeba solidnie okrywać i grubo ściółkować.
Hortensja serrata ‘Daredevil’ (Hydrangea serrata) – dorasta do 1–1,5 m i kwitnie latem na różowo, czerwono lub purpurowo, a liście często przebarwiają się na ciemnoczerwono. Jest liściasta i wymaga gleb kwaśnych, próchnicznych i stale lekko wilgotnych. Najlepiej rośnie w półcieniu i w miejscach osłoniętych. Jej mrozoodporność wynosi około –20/–23 °C, dlatego pędy i pąki trzeba okrywać.
Jaśminowiec wonny (Philadelphus coronarius) – osiąga 2–3 m wysokości i kwitnie obficie na biało od czerwca do lipca, wydzielając mocny zapach. To krzew liściasty lubiący gleby żyzne i umiarkowanie wilgotne. Najlepiej czuje się w słońcu lub półcieniu. Jest odporny do około –25 °C; zwykle nie wymaga okrycia, choć młode egzemplarze warto osłonić od wiatru.
Kalina japońska (Viburnum plicatum) – dorasta do 1,5–3 m i kwitnie w maju–czerwcu efektownymi, białymi kwiatostanami warstwowymi. Jest liściasta i preferuje gleby żyzne oraz umiarkowanie wilgotne. Dobrze radzi sobie w słońcu i półcieniu, ale potrzebuje nieco osłony od wiatru. Ma umiarkowaną mrozoodporność, około –20/–23 °C, więc młode okazy warto osłaniać i ściółkować.
Kalina koralowa (Viburnum opulus) – dorasta do 3–4 m i kwitnie od maja do czerwca dużymi, białymi kulami. Jest liściasta i preferuje gleby żyzne oraz wilgotne, ale przepuszczalne. Dobrze rośnie w słońcu i półcieniu i jest wdzięczna w uprawie. Wytrzymuje około –30 °C i nie wymaga okrycia.
Kalonka wczesna (Kolkwitzia amabilis) – osiąga 2–3 m i kwitnie w maju–czerwcu różowymi dzwonkowatymi kwiatami. To krzew liściasty tolerujący przeciętne, umiarkowanie żyzne gleby. Dobrze czuje się w słońcu lub lekkim półcieniu. Wytrzymuje około –25 °C i zwykle nie wymaga okrycia, choć młode rośliny warto osłonić w pierwszych zimach.
Krzewuszka cudowna (Weigela florida) – osiąga 2–3 m i kwitnie w maju–czerwcu, często powtarzając kwitnienie latem, w odcieniach różu, czerwieni lub bieli. To krzew liściasty mało wybredny co do podłoża, byle było umiarkowanie żyzne i przepuszczalne. Najlepiej kwitnie w pełnym słońcu. Wytrzymuje około –25 °C; młode rośliny warto osłonić przy bardzo silnych mrozach.
Krzewuszki kompaktowe (Weigela sp., odmiany karłowe) – osiągają 0,6–1,5 m i kwitną w maju–czerwcu, często powtarzając kwitnienie latem, w różnych odcieniach różu, czerwieni i bieli. Są liściaste i dobrze rosną w glebach przeciętnych, byle były przepuszczalne. Najlepiej czują się w pełnym słońcu. Wytrzymują około –25 °C; młode rośliny warto okrywać przy bardzo dużych mrozach.
Lilak pospolity, bez (Syringa vulgaris) – osiąga 3–6 m wysokości i kwitnie w maju w odcieniach lila, fioletu lub bieli. To krzew liściasty najlepiej rosnący w żyznej, dość ciężkiej, często lekko wapiennej glebie. Preferuje pełne słońce, gdzie tworzy najwięcej kwiatów. Dobrze znosi mrozy do około –30 °C i nie wymaga okrycia.
Magnolia (Magnolia soulangeana) – rośnie do 3–6 m i zakwita na różowo lub biało w kwietniu i maju, zanim w pełni rozwiną się liście. To krzew/drzewko liściaste wymagające żyznej, lekko kwaśnej i wilgotnej gleby. Najlepsze jest słoneczne, osłonięte miejsce, chronione przed wiatrem. Wytrzymuje około –20/–25 °C, ale pąki są wrażliwe, więc młode rośliny warto ściółkować i okrywać.
Oczar pośredni (Hamamelis × intermedia) – osiąga 2–4 m i kwitnie zimą lub bardzo wczesną wiosną, od stycznia do marca, w kolorach żółtym, pomarańczowym lub czerwonym. Jest liściasty i lubi gleby żyzne, wilgotne, ale dobrze zdrenowane. Najlepiej rośnie w słońcu lub lekkim półcieniu. Wytrzymuje około –25 °C; młode rośliny na wietrznych stanowiskach warto okrywać.
Perukowiec podolski (Cotinus coggygria) – dorasta do 3–5 m i kwitnie w czerwcu–lipcu, tworząc charakterystyczne „peruki” w odcieniach różofioletu. Jest liściasty i wymaga gleb przepuszczalnych, raczej suchych niż ciężkich. Najlepsze jest stanowisko słoneczne i ciepłe. Wytrzymuje około –23/–25 °C; młode oraz odmiany barwne warto ściółkować i osłaniać.
Róża pomarszczona (Rosa rugosa) – dorasta do 1–2 m i kwitnie długo, od czerwca do września, zwykle na różowo lub czerwono. Jest liściasta i bardzo tolerancyjna wobec gleb, byle były przepuszczalne. Wymaga stanowiska słonecznego, aby dobrze kwitła i owocowała. Jest wyjątkowo mrozoodporna, choćby do –35 °C, i nie potrzebuje okrywania.
Róże krzewiaste i róże okrywowe (Rosa sp., nowoczesne odmiany) – dorastają zwykle do 0,5–1,5 m i kwitną długo, od czerwca do września, w bardzo szerokiej palecie barw. Są liściaste i najlepiej rosną w glebach żyznych, przepuszczalnych i umiarkowanie wilgotnych. Wymagają pełnego słońca dla obfitego kwitnienia. Zwykle wytrzymują –25/–30 °C; w chłodniejszych rejonach warto je kopczykować i lekko okryć.
Różanecznik katawbijski (Rhododendron catawbiense i odmiany). Osiąga 2–4 m i kwitnie w maju–czerwcu w odcieniach różu, fioletu lub bieli. To krzew zimozielony wymagający kwaśnej, próchnicznej i wilgotnej gleby o dobrej drenażowości. Najlepszy jest półcień i osłona przed zimnym wiatrem. Jest odporny do około –30 °C, ale liście warto chronić przed zimowym słońcem i wysuszającym wiatrem.
Tawuła van Houtte’a (Spiraea × vanhouttei) – dorasta do 2–2,5 m i tworzy białe kaskady kwiatów w maju i czerwcu. Jest liściasta i mało wymagająca, dobrze rośnie w przeciętnych glebach ogrodowych. Preferuje stanowisko słoneczne, gdzie najlepiej kwitnie. Wytrzymuje około –30 °C i nie wymaga okrywania na zimę.
Wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum) – dorasta do 1–1,5 m i kwitnie bardzo wcześnie, od marca do kwietnia, na różowo-purpurowo. To krzew liściasty lubiący gleby próchniczne, świeże i lekko wilgotne. Najlepiej rośnie w półcieniu i w miejscach osłoniętych. Jest odporny do około –25 °C, ale młode rośliny dobrze jest okryć; uwaga, cała roślina jest trująca.
Zdjęcia: pixabay.com