Artystyczny protest w obronie drzew [Nieznana Zielona Góra]

4 dni temu

Al. Niepodległości jest najbardziej reprezentacyjną i prestiżową ulicą naszego miasta. Wszechobecnie występująca zieleń oraz drzewa doskonale wpisały się w krajobraz. Dziś nikt nie wyobraża sobie tej alei bez drzew. Niektórzy chcieli jednak inaczej…

Jeszcze pod koniec XVII w. dzisiejsza al. Niepodległości była polną drogą z niewielką ilością domów, które nie przyciągały uwagi. Po wybudowaniu dworca kolejowego rozpoczęło się nowe życie tej arterii. Upodobali ją sobie najznamienitsi mieszczanie, elity miasta budując swoje piękne wille, które dodatkowo otaczali ogrodami i drzewami.

W takim stanie przetrwała ona zawieruchy wojenne i w 1945 r. miasto przeobrażając się z niemieckiego Grünbergu w polską Zieloną Górą mogło poszczycić się ogromną ilością zieleni. W tym czasie al. Niepodległości wyróżniała się swoim drzewostanem. Niestety jak to w czasach PRL-u bywało, drzewa nie posiadały odpowiedniej opieki dendrologicznej i niektóre z nich zaczęły obumierać. Przyczynił się do tego także coraz większy spalinowy ruch kołowy.

W latach 70. XX wieku zaczęto wyłączać poszczególne ulice z ruchu samochodowego tworząc deptak. Robiono to etapami i kiedy doszło do wyłączenia z ruchu alei Niepodległości okazało się, iż władze chcą wyciąć przedwojenne drzewa. Nie miała być to jednak standardowa wycinka, ale całkowite usunięcie drzew łącznie z korzeniami. Tylko nieliczne miały pozostać. Chciano dokonać nowych nasadzeń drzewek ozdobnych, które nie miały przekraczać 5 m wysokości.

Jak pisała miejscowa prasa „faktem jest, iż w Zielonej Górze zieleni i drzew ubywa”. Protestowano przeciwko usuwaniu starych drzew i nowym nasadzeniom stwierdzając, iż „kruche sadzonki na miejscu starodrzewów rosną w statystykach i sprawozdaniach, ale nie w rzeczywistości. Ile zresztą tych sadzonek przeżyje…”. Władze miasta tłumaczyły się, iż drzewa należy wyciąć pod nowy deptak. Gazeta pisała wówczas, iż drzewa należy pielęgnować, a nie wycinać, bo jest ich coraz mniej. Protesty w sprawie wycinki przybierały w mieście różne formy. Niekonsultowane decyzje, nie podobały się mieszkańcom, którzy coraz głośniej wyrażali swoje niezadowolenie. Pomysłodawcą oryginalnego protestu w sprawie ochrony drzew na alei Niepodległości był artysta plastyk… z Krakowa – Stefan Papp. Postanowił on działać w dość zaskakujący sposób.

Jednej, październikowej nocy 1975 r., wszystkie drzewa al. Niepodległości, z kilku stron, zostały oplakatowane klepsydrami o treści „Zawiadamiam o tragicznej śmierci DRZEWA zasłużonego dla zdrowia i urody miasta, niezastąpionego Przyjaciela Człowieka, które po długiej chorobie nie otrzymawszy żadnej pomocy zginęło na oczach przechodniów zatrute spalinami i pyłami zabetonowane na śmierć! Pogrążona w głębokim smutku ALEJA NIEPODLEGŁOŚCI”.

Jakież było zdziwienie mieszkańców i władz miasta, które wczesnymi godzinami zobaczyły w ten sposób „ustrojoną” aleję Niepodległości. Tym drugim oczywiście się to nie spodobało i od razu do oczyszczania z plakatów wysłano pracowników miejskich. Odklejanie plakatów nie było jednak proste gdyż zostały one przyklejone do drzew. Ściąganie klepsydr spowodowało jeszcze większe zainteresowanie mieszkańców i przyjezdnych, którzy gromadząc się przy drzewach z zaciekawieniem czytali ich treść.

Artystyczna akcja plakatowania nie przyniosła jednak planowanego skutku i przedwojenny drzewostan alei Niepodległości został wycięty. Nasadzono nowe drzewa (jednak nie ozdobne), które dzisiaj rozrosły się do obecnego stanu i w dalszym ciągu zacieniają aleję Niepodległości.

Źródła:
-opracowania i zbiory własne;
– archiwalne numery “Gazety Lubuskiej”, „Nadodrza” – różnych autorów;
-„Historia Zielonej Góry. Dzieje miasta w XIX i XX wieku”, Tom II, pod red. W. Strzyżewski, Zielona Góra 2012;
-R. Zaradny, „Władza i społeczność Zielonej Góry w latach 1945-1975”, Zielona Góra 2009;
-Zbiory Archiwum Państwowego w Zielonej Górze;
-https://culture.pl/pl/tworca/stefan-papp [dostęp: 3.10.2024]

Tekst:
dr Grzegorz Biszczanik – historyk, regionalista, znawca dziejów Zielonej Góry